De koolmees behoort tot de mezenfamilie en is de grootste hier in Duitsland. Het is wijdverspreid in heel Europa en wordt beschouwd als de meest voorkomende en meest waargenomen van zijn soort.
Het begin van de kweek is afhankelijk van de temperaturen in de lente en kan tussen de individuele jaren tot vier weken variëren. Koolmezen accepteren graag nestkasten omdat er in parken en tuinen weinig natuurlijke broedholen of spleten zijn met een voldoende groot toegangsgat.
Het is aangetoond dat er in tuinen minder eieren worden gelegd, omdat de aanvoer van rupsen - het belangrijkste voedsel voor de opfok van de jongen - hier lager is dan in het bos. Het sterftecijfer onder jongens door honger is ook hoger in tuinen. Pas uitgekomen jonge vogels wegen slechts één gram en vermenigvuldigen hun gewicht binnen de komende twee weken met wel 15 keer hun broedgewicht, afhankelijk van het beschikbare voer en de concurrentie met andere vogelsoorten die rups voeden en de weersomstandigheden. In de winter gaan koolmezen vaak naar vogelvoeders, waar ze graag vetrijke noten en zonnebloempitten eten. Vaak worden de korrels tussen de tenen gehouden en met de snavel fijngehakt.
leefgebied
Eigenlijk leven en broeden koolmezen voornamelijk in gemengde en loofbossen met bomen van 60 jaar of ouder. Maar het zijn zeer flexibele vogels en hebben hun leefgebied in de loop der jaren uitgebreid. Ze koloniseren bossen, parken, heggen, tuinen of ander groen.
Voortplanting, nest en koppeling
Koolmezen worden tegen het einde van het jaar geslachtsrijp en gaan in het voorjaar op zoek naar geschikte partners. Mannetjes en vrouwtjes gaan dan samen op zoek naar een ruime en diepe nestholte, waarbij bij voorkeur wordt gekozen voor boomholtes, kunstmatige nestholtes, scheuren in muren of de opening onder dakpannen. Als de zoektocht niet lukt, nestelen koolmezen ook in de nesten van eksters of Vlaamse gaaien, in vrijstaande brievenbussen of zelfs in vuilnisbakken. Het nest is opgevuld met mos, droog gras, veren, haar of wol. Tijdens het broedseizoen van maart tot juli kunnen de vrouwtjes twee keer vijf tot twaalf eieren leggen. De kuikens worden geboren na een incubatietijd van twee weken en verlaten na ongeveer 20 dagen de nestkast.
Jonge koolmezen bedelen dramatisch om voedsel met trillende vleugels en brede rekeningen.
voedsel
In het voorjaar en de zomer, dus tijdens het broedseizoen, voeden koolmezen zich voornamelijk met insecten, larven en poppen. In koudere seizoenen bestaat hun dieet daarentegen uit olierijke zaden, noten en fruit. Mocht het voer schaars worden, dan zijn de vogels erg inventief en vertrouwen op een zeer breed aanbod. Ze eten dan bijvoorbeeld ook insecten of spinnen.
zingen
Het gezang van de koolmees is zeer uitgebreid en wisselend en verdwijnt midden in het broedseizoen. Op zonnige winterdagen klinkt haar zang meestal als een couplet dat bestaat uit herhaaldelijk herhaalde elementen, zoals "zi-zi-däh" of "tgi thi thi". Om vijanden weg te jagen of in een dispuut doet de koolmees zich gelden met een hoge "ziii".
distributie
Koolmezen komen voor in heel Europa, in delen van Azië en in Noord-Afrika. Ze koloniseren gebieden tot drie kilometer hoog - in ons geval tot een hoogte van ongeveer 1.400 meter. Ze zijn trouw aan hun broedplaats, wat betekent dat ze na het samenzwermen in de winter keer op keer naar dezelfde plek terugkeren. Dat betekent dat ze meestal maar één partner in het leven hebben - hij komt terug naar de plek.